Niedawno przedstawiałem pierwszą z mojej małej kolekcji, lampę stołową SIGMA stworzoną przez Christiana Dell’a w latach trzydziestych XX w.. Dziś opowiem o kolejnej lampie. Tym razem będzie to mała lampka Pinocchio (Pinokio), którą w 1954 r. zaprojektował H. Th. J. A. Busquet dla firmy Hala.
Fot. M. Kołakowski - lampa z kolekcji własnej
W posiadanie tej lampki wszedłem w dość nieoczekiwany sposób. Naprzeciwko jednego z budynków w Brukselii, stolicy Belgii, gdzie mieszka moja córka, remontowana była piękna, stara kamienica. Pierwszym etapem remontu po belgijsku jest wyrzucenia wszystkiego z wnętrza budynku. W większości przypadków odbywa się to bez zbędnych sentymentów. Przykro było patrzeć jak panowie z ekipy sprzątającej wyrzucali do kontenera na śmieci przedmioty, którym można było dać drugie życie. Po krótkich negocjacjach udało się namówić ich, żeby pozwolili wejść do remontowanego domu i sprawdzić, czy nie zostały tam jakieś skarby. I tak w nasze ręce trafiła prosta lampka nocna. Okazało się, że jest to model Pinocchio wyprodukowany przez firmę Hala, jednego z pierwszych producentów oświetlenia w Holandii, zaprojektowany w 1954 r. przez holenderskiego, modernistycznego projektanta przemysłowego, Hermana Theodoora Jana Anthoina (H. Th. J. A.) Busqueta (1914-1977).
Fot. M. Kołakowski - lampa z kolekcji własnej
Historia firmy Hala nie jest jasna. Jedne źródła podają, że została ona założona w latach 30. XX wieku, w Zeist w Holandii, a Busquet był prawdopodobnie jej założycielem i co pewniejsze, od 1932 roku dyrektorem projektowym. Inne źródła twierdzą, że firma działała już od 1909 roku jako importer niemieckich żarówek. Pewne jest jednak, że Hala była jednym z pierwszych producentów oświetlenia w Holandii.
Powstanie firmy Hala zbiegło się z Wielkim Kryzysem, największym kryzysem gospodarczym w historii kapitalizmu. Dlatego firma rozpoczęła produkcję prostych, niskobudżetowych produktów z rur i prętów żelaznych. Po II wojnie światowej nieskomplikowane i tanie produkty Hali zostały docenione przez Fundację Goed Wonen, której celem było przeciwdziałanie powojennym niedoborom materiałów i poprawa jakości codziennego życia poprzez propagowanie dobrze zaprojektowanych przedmiotów do użytku domowego. W latach 50. i 60. Hala stała się symbolem gospodarki modernizmu, a minimalistyczne oświetlenie produkowane przez firmę w latach 30. i 50. do dziś jest popularne na rynku vintage.
Twórca lampki Pinocchio, H. Th. J. A. Busquet urodził się w Holandii w 1914 roku. Przetrwało niewiele weryfikowalnych informacji o jego życiu i karierze.
Prawdopodobnie projektując lampy Busquet czerpał inspiracje z nurtu De Stijl opierającego się na abstrakcyjach formach geometrycznych w trzech kolorach: żółtym, niebieskim i czerwonym, który stworzył podwaliny dla późniejszego Bauhausu. Lampy jego projektu miały styl redukcyjny, tworząc spójną relację między formą a funkcją.
Jego mała lampka Pinocchio zaprojektowana w 1955 roku, z prostymi nogami tworzącymi podstawę statywu, w połączeniu z malowanymi metalowymi kloszami w kolorze czerwonym, niebieskim, żółtym, zielonym, białym lub czarnymi oprawką e14, jest najbardziej znanym przykładem tego charakterystycznego podejścia. Dzięki pierścieniowemu zaczepowi na końcu głównej nogi statywowej podstawy, lampka może nie tylko stać lecz także być zawieszana na ścianie. Przesuwanie dwóch nóżek podporowych na nodze głównej pozwala na zmianę nachylenia lampki do podłoża, a przykręcany zacisk łączący nogę główną z kloszem na zmianę jego kąta nachylenia.
Fot. M. Kołakowski - lampa z kolekcji własnej
Kolejne ikoniczne projekty Busquet’a to lampa biurkowa 144 (1932), lampa 122 (lata 40.) oraz seria regulowanych lamp wiszących Sun z 1955 r.
Busquet pracował dla Hali do 1955 roku, kiedy przeszedł na emeryturę. Zmarł w Amsterdamie w 1977 roku.
Po odejściu Busqueta firma Hala kontynuowała działalność. W 2008 roku przeniosła swoją siedzibę do Amersfoort i działa pod oficjalną nazwą Hala Nederlandsche Lampen Fabriek BV (Hala Dutch Lamps Factory BV). W 2011 Hala nabyła Dijkstra Lights w Haarlemie. Firma kontynuuje współpracę z projektantami oświetlenia, takimi jak Peter Kos, Tom Herman Busquet i Tomcat, produkując oświetlenie dekoracyjne na rynek Holandii i Belgii.
Opracował: Marek Kołakowski
Treści powiązane:
Lampa biurkowa Kaiser Idell model 6650
